الف) سلیم بن‏قیس هلالى می ‏گوید: در زمان خلافت عثمان، در مسجد النبى(ص) نشسته بودم؛ جمعى از مردم نیز در مسجد درحال گفتگو بودند. على بن ‏ابی‏طالب(ع) به پاخاست، سوابق خویش در خدمت‏ به اسلام را برشمرد و همگى بر درستى گفتارش گواهى دادند حضرت درباره روزغدیرخم فرمود:

مردم درباره ولایت و وصایت از پیامبر خدا(ص) پرسیدند، درآن هنگام خداوند به پیامبرش فرمان داد تا خلیفه و جانشین بعد از خود را معرفى کند و توضیح دهد، همان‏طور که درباره نماز، روزه، زکات و حج جزئیات را بیان کرده است. آنگاه امام(ع) ادامه داد: «فنصبنی للناس علما بغدیر خم... فقال(ص): ایها الناس اتعلمون ان الله - عز و جل - مولاى و انا مولى المؤمنین و انا اولى بهم من انفسهم قالوا بلى یا رسول الله. قال(ص): قم یا على، فقمت. فقال: من کنت مولاه فعلى مولاه، اللهم وال من والاه و عاد من عاداه‏». (1)

درغدیرخم پیامبرخدا(ص) مرا چنین معرفى کرد: اى مردم، آیا مى ‏دانید که خداوند ولى و سرپرست من است و من ولى و سرپرست‏ شما مؤمنان هستم؛ و من نسبت ‏به جانهاى شما از خودتان سزاوارترم؟ همگى پاسخ دادند: چنین است اى پیامبر خدا. سپس فرمود: على به پاخیز. من برخاستم، آنگاه فرمود:

هر کس من ولى و سرپرست او هستم على بن‏ابى ‏طالب(ع) براو ولایت دارد؛ بار خدایا دوست ‏بدار هرکه على را دوست دارد، و دشمن بدار هر که على را دشمن مى ‏دارد...

ب) خطبه غدیریه امیرمؤمنان(ع) در زمان حکومت

در دوره حاکمیت على بن‏ابى ‏طالب(ع) اتفاقا روز عید غدیر با جمعه مصادف شد. مسلمانان حضور چشم‏گیرى پیدا کردند و آن حضرت براى اقامه نماز جمعه و خواندن خطبه ‏هاى آن در برابر مردم قرار گرفت. حسین بن‏على (ع) مى ‏گوید: پنج ‏ساعت از روز گذشته بود[قبل از اذان ظهر]، که پدرم خطبه‏ها را آغاز کرد. او نخست ‏به حمد و ثناى حضرت حق پرداخت، صفات ربوبى ‏اش را برشمرد، حاکمیت مطلق را از آن وى دانست، نعمت‏هایش را مورد توجه قرار داد و بعد خطاب به مردم فرمود: خداوند تعالى امروز دوعید بسیار بزرگ [جمعه وغدیر] را براى شما در یک زمان قرار داده است؛ دوعیدى که هر یک فلسفه وجودى دیگرى را تکامل مى‏بخشد و به وسیله هر یک هدایت در دیگرى اثر مى ‏بخشد... سپس فرمود: توحید و ایمان به یگانگى خداوند پذیرفته نمى ‏شود مگر با اعتراف به نبوت پیامبرش محمد(ص) و دین و شریعت محمد(ص) پذیرفته نمى‏ شود مگر با قبول ولایت امر کسى که خدا فرمان ولایتش را داده است؛ و همه این امور سامان نمى‏ پذیرد مگر بعد از توسل و تمسک به اهل ولایت.

ج)در دوران خلافت عثمان دویست تن از شخصیّت هاى بزرگ از مهاجر و انصار در مسجد پیامبر دور هم گرد آمده بودندو پیرامون موضوعات مختلفى بحث و گفتگو مى کردند، تا آنجا که سخن به فضایل قریش و سوابق و مهاجرت آنان کشیده شد.

هر طایفه اى از قریش به شخصیّت هاى برجسته خود افتخار مى نمود.امیرمؤمنان فقط به سخنان مردم گوش مى داد و سخنى نمى گفت.ناگهان جمعیّت به حضرت روى آورده، درخواست نمودند که زبان به سخن بگشاید. امام به اصرار مردم برخاست و درباره پیوند خود با پیامبر و سوابق خدمات خود به طور گسترده سخن گفت.تا آنجا که فرمود: «به خاطر دارید که روز غدیر خداوند به پیامبر مأموریت داد که همان طور که نماز و زکات و مراسم حج را براى آنانروشن کرده است، مرا پیشواى مردم قرار دهد و براى انجام همین کار پیامبر خطبه اى به ظرح زیر خواند وفرمود: خداوند، انجام کارى را بر عهده من گذارده است، و من از آن مى ترسیدم که بعضى از مردم مرا را در ابلاغ پیام الهى تکذیب کنند،ولى خداوند امر فرمود که آن پیام را برسانم و نوید داد که مرا از شر مردم حفظ خواهد کرد.